CZY SZESNASTOLATKI POWINNY MIEĆ PRAWO GŁOSU?

W wielu krajach prawo do głosowania otrzymywało się dopiero w wieku 21 lat. Kiedy od lat 70. zaczęły się pojawiać propozycje zejścia do wieku lat 18, wydawało się to rewolucją. Dziś prawo dla osiemnastolatków nikogo nie dziwi.

Obserwacja wyborów w Austrii potwierdza tezę, że najmłodsi wyborcy są też najradykalniejsi. Znaczna część głosów uczniowskich trafia do partii skrajnych.

To czy chodzi się czy nie chodzi na wybory wyraźnie zależy od wieku. W Polsce z praw wyborczych korzysta ponad 70% osób 50-60 letnich i zaledwie 40% osób 20-letnich. Młodzi wyraźnie rzadziej korzystają ze swoich praw politycznych (choć nie jest tak żeby nie korzystali z nich wcale).

W wyborach roku 2023 tylko "Trzecia Droga" (partia Szymona Hołowni) wprowadziła postulat obniżenia wieku, w którym otrzymuje się prawa wyborcze. Pomysł ten przyjęto w mediach raczej krytycznie i w efekcie w kampanii wyborczej nie był on szczególnie eksponowany.

Konstytucja Rzeczpospolitej ustala prawa wyborcze dla osób 18-letnich, ale wymieniając wybory, których dotyczy ta zasada pomija wybory do Parlamentu Europejskiego. W tym wypadku zatem ewentualne obniżenie wieku nie kłóci się z Konstytucją, a taka zmiana nie wymaga zmiany ustawy zasadniczej (czyli Konstytucji). Instytucje europejskie skądinąd zachęcają do obniżenia wieku wyborczego.

W Polsce większość szesnastolatków nadal pozostaje w szkołach różnego rodzaju, co daje każdej osobie z tej grupy względnie podobny dostęp do informacji o wyborach oraz do edukacji obywatelskiej. Można zatem mieć nadzieję, że będzie to dobrze poinformowana i rzetelnie przygotowana do głosowania grupa wyborców i wyborczyń.

W wielu sprawach różnica wiekowa skutkuje różnicą polityczną. W Wielkiej Brytanii to właśnie starsi zdecydowali o wyjściu z Unii Europejskiej (o Brexicie) wbrew proeuropejskim młodym, w Polsce starsi przesądzili dwukrotnie o zwycięstwie Prawa i Sprawiedliwości. Starsi wyborcy są bardziej zmobilizowani, chodzą na wybory w sposób bardziej zdyscyplinowany (nie rezygnują z byle powodu) i jest ich w całej populacji coraz więcej.

W artykule 62 Konstytucja Rzeczpospolitej stanowi, że prawo wyborcze otrzymuje się dopiero po ukończeniu 18 roku życia. Ewentualna zmiana prawa wyborczego wymagałaby zatem wpierw zmiany Konstyucji (a zmiana Konstytucji jest znacznie trudniejsza, niż zwykłej ustawy, bo wymaga większości 2/3 posłów, a nie 1/2).

Większość Polaków (powyżej 18 roku życia) jest przeciw prawom wyborczym dla szesnastolatków nawet tylko w wyborach samorządowych, a więc takich wyborach, które dotyczą spraw bardzo dobrze znanych nastolatkom, bo problemów sąsiedztwa i najbliższej okolicy. W badaniu z 2010 roku tylko 15% respondentów wyraziło poparcie dla tego pomysłu. Później już nie sprawdzano poglądów Polaków w tej sprawie.

We Włoszech senatorów można wybierać dopiero po ukończeniu 25 roku życia. Senat (wyższa izba parlamentu) ma być izbą dojrzałych rozstrzygnięć i spokojnego namysłu. Stąd przekonanie, że nawet młodzi dorośli nie powinni głosować na senatorów. Jest to jeden z przykładów opóźniania, a nie przyspieszania inicjacji politycznej.

W Słowenii i Chorwacji 16 i 17-letni obywatele zyskują prawa wyborcze, jeżeli podejmą pracę i zaczną płacić podatki. Po 18 roku życia prawo do głosowania ma się oczywiście niezależnie od zatrudnienia.

W Austrii szesnastolatkowie otrzymali prawa wyborcze w roku 2008. Wcześniej podobnie postąpiły niektóre landy niemieckie, np. Dolna Saksonia, ale tam prawa wyborcze dotyczą tylko wyborów samorządowych, w Austrii natomiast obejmują każdy rodzaj głosowania.

Badania wskazują, że wczesne doświadczenia wyborcze mogą kształtować nawyki głosowania na całe życie. Młodzi ludzie, którzy biorą udział w wyborach w wieku nastoletnim, częściej potem uczestniczą w wyborach przez całe życie. Zauważono też, że niekiedy młodzi głosujący wciągają do głosowania niegłosujacych wcześniej dorosłych ze swoich rodzin. Żadna z tych obserwacji nie jest jednak żelazną regułą.

Oczekuje się, że obniżenie wieku uprawniającego do głosowania przyspieszy edukację obywatelską w szkołach. Angażowanie młodych ludzi w procesy polityczne od najmłodszych lat może pomóc im rozwinąć świadome perspektywy i umiejętności racjonalnego podejmowania decyzji dotyczących ich rządów.