Malaria

Jedna trzecia ludności Afryki Subsaharyjskiej posiada rodzaj genetycznej ochrony przed malarią. Ludzie ci przychodzą na świat z jedną kopią genu anemii sierpowatej, który zapewnia pewien stopień ochrony przed ciężką postacią malarii.

W rejonach, w których malaria jest chorobą endemiczną, ludzie nabywają naturalnie uzyskiwaną odporność na malarię. Jeśli dzieci przeżyją pierwsze lata życia po wielokrotnym narażeniu na pasożyta wywołującego malarię, stają się częściowo odporne na malarię, co oznacza, że zakażenie malarią nie powoduje u nich żadnych objawów lub tylko łagodne objawy.

W trakcie ciąży kobiety są bardziej narażone na takie ciężkie choroby jak malaria. Zakażenie malarią może także przenikać przez łożysko i docierać do płodu.

Nowa szczepionka o nazwie RTS,S, produkowana przez firmę GlaxoSmithKline, okazała się być częściowo skuteczna przeciwko zakażeniu i klinicznej postaci malarii u noworodków i dzieci do 5 roku życia. Właśnie trwa badanie kliniczne obejmujące tysiące dzieci w Afryce. Jeśli zakończy się powodzeniem, będzie to pierwsza licencjonowana szczepionka przeciwko malarii. Jednak będzie ona skuteczna tylko u około 50% dzieci.

Jedną z bardzo skutecznych metod zapobiegania malarii jest spryskiwanie ścian domów aerozolami o właściwościach owadobójczych oraz dystrybucja nasączanych środkami owadobójczymi moskitier nad łóżko. Środek, którym nasączane są moskitiery, musi być wielokrotnie nanoszony w regularnych odstępach czasowych.

Obecnie w rejonach endemicznych zaleca się stosowanie u ciężarnych kobiet strategii IPTp (Intermittent Preventive Treatment), która oznacza przyjmowanie leków przeciwko malarii 2 lub 3 razy w czasie trwania ciąży. Zaleca się, aby ciężarne kobiety spały pod moskitierami nasączanymi środkami owadobójczymi.

WHO zaleca wdrażanie na obszarach endemicznych strategii IPTi, polegającej na podawaniu środków przeciwko malarii niemowlętom. Oznacza to stosowanie pełnej terapii z użyciem leków przeciwko malarii u niemowląt równolegle do rutynowo podawanej szczepionki – zwykle w wieku 3, 4 i 9 miesięcy. Zaleca się także, aby niemowlęta i małe dzieci spały pod moskitierami nasączanymi środkami owadobójczymi.

Malaria została skutecznie wyeliminowana w wielu częściach świata dzięki połączeniu strategii medycznych i środowiskowych, między innymi osuszaniu środowisk sprzyjających rozmnażaniu się komarów, stosowaniu leków przeciwko malarii oraz środków owadobójczych.

Szacuje się, że w Afryce co roku na walkę z malarią wydaje się w sektorze publicznym i prywatnym 12 mld USD. Przekłada się to na utratę 1,3% produktu krajowego brutto rocznie.

W Afryce około 90% zachorowań dotyczy dzieci poniżej 5 roku życia i ciężarnych kobiet. Starsze dzieci i osoby dorosłe (poza okresem ciąży) są częściowo uodpornione, co chroni je przed ciężkim zachorowaniem.

W roku 2010 około 91% wszystkich przypadków zachorowań na malarię miało miejsce w Afryce, w tym głównie Afryce Subsaharyjskiej. Dotknięte malarią są także Azja, Ameryka Łacińska, a w mniejszym stopniu również Bliski Wschód i niektóre regiony Europy.

W Afryce w 2009 roku 75 milionów ludzi (około 10% zagrożonych malarią) chroniło się poprzez spryskiwanie ścian domów środkami owadobójczymi.

Malaria jest chorobą uleczalną. Obecnie zaleca się terapię łączoną na bazie artemizyny (ACT), obejmującą stosowanie kilku leków przeciwko malarii. ACT jest włączona do krajowej polityki leczenia w 90% państw, w których malaria jest chorobą endemiczną.

Rapid Diagnostic Test (szybki test diagnostyczny) to nowa metoda, która pozwala na wykrycie obecności pasożytów we krwi bez użycia mikroskopu. Ta technika jest idealna w przypadku odległych obszarów, gdzie nie ma ani mikroskopu, ani osoby umiejącej go obsługiwać, ani elektryczności. W roku 2009 ministerstwa zdrowia sfinansowały około 30 milionów badań RDT.

Do końca 2009 roku 33 z 43 państw w Afryce, w których malaria jest chorobą endemiczną, wdrożyły terapię IPT dla kobiet ciężarnych jako politykę krajową.

W roku 2008, w odpowiedzi na apel Fundacji Billa i Melindy Gatesów, przedstawiciele partnerstwa Roll Back Malaria zadeklarowali, że eradykacja malarii jest moralnym obowiązkiem międzynarodowej społeczności i zasugerowali, że powinna ona być ostatecznym celem wszelkich działań. Rozpoczęto projekt Global Malaria Action Plan, który nadal jest realizowany.

W latach 2008–2010 na całym świecie rozdano około 289 milionów moskitier nasączanych środkami owadobójczymi, docierając do około 76% zagrożonych osób. Wartość ta była jednak niższa niż docelowy próg 80%, ustalony na mocy porozumienia Roll Back Malaria.

Infekcję oznaczamy mianem endemicznej, jeśli w danej populacji bez wprowadzania jakichkolwiek zmian liczba osób zarażonych utrzymuje się na stałym poziomie, bez tendencji wzrostowej ani spadkowej. Malaria jest chorobą endemiczną w 106 krajach.

W wielu krajach o niskim dochodzie narodowym wojny domowe i konflikty międzynarodowe doprowadziły do załamania się programów przeciwdziałania malarii. Od czasu tych konfliktów częstość występowania malarii uległa wzrostowi. Odbudowa krajowych programów wymaga pieniędzy.

Na obszarach Afryki, gdzie malaria jest chorobą endemiczną, każdego roku zapada na nią od 20 do 50% dzieci w wieku szkolnym. Malaria jest główną przyczyną zachorowań i absencji uczniów oraz nauczycieli. Niekorzystnie wpływa na frekwencję i proces nauki.

Jeden na pięć zgonów dzieci w Afryce jest powodowany przez malarię. Szacuje się, że przeciętne afrykańskie dziecko ma rocznie od 1,6 do 5,4 epizodów gorączki malarycznej. Co 30 sekund w Afryce z powodu malarii umiera jedno dziecko.

Ciężarne kobiety są poważnie zagrożone nie tylko śmiercią z powodu powikłań malarii, ale także samoistnym poronieniem, przedwczesnym porodem lub wydaniem na świat martwego dziecka. Malaria jest ponadto główną przyczyną ciężkiej niedokrwistości matek i odpowiada za jedną trzecią możliwych do uniknięcia przypadków niskiej masy urodzeniowej noworodków.

Przeciętne gospodarstwo domowe w Afryce wydaje 10% swojego rocznego dochodu na zapobieganie i leczenie malarii.

W niektórych krajach malaria pochłania nawet 40% wydatków na zdrowie publiczne, odpowiada za 30 do 50% przypadków hospitalizacji i do 60% wizyt ambulatoryjnych w ośrodkach medycznych.

W krajach dotkniętych malarią często brak jest dostatecznie silnych programów opieki zdrowotnej, na których można byłoby się oprzeć. Część światowych funduszy przeznaczanych na walkę z malarią jest poświęcana na poprawę tych systemów, szkolenie personelu, informowanie społeczeństwa oraz monitorowanie wdrażania programów przeciw malarii.

Pasożyty, które są źródłem zakażenia, mogą z czasem stać się odporne na działanie leków przeciwko malarii. Zjawisko to zależy od leku oraz lokalizacji. Pasożyty mogą na przykład w jednym kraju być oporne na dany lek, a w innym kraju na niego reagować. W obszarach endemicznych nie można stosować leków przeciwko malarii w sposób ciągły, ponieważ pasożyty mogłyby się na nie uodpornić; może to też niekorzystnie wpływać na nabytą naturalną odporność.

Przykładami krajów, w których wyeliminowano malarię, są Malediwy, Tunezja, a ostatnio Maroko, Syria i Zjednoczone Emiraty Arabskie. W bardziej odległej przeszłości do zarażania się malarią dochodziło także w wielu krajach Europy, w Stanach Zjednoczonych i Australii.